t váy rách của mình. Bà ta xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo rớt. Bố bà ta, Ivaska Brovkin, là một tên nông nô cùng khổ. Đáng lẽ bà ta còn phải làm lụng vất vả cho đến lúc chết trước một cái lò không có ống khói. Ấy thế mà thấy chưa, viên quản gia phải xướng danh bà ta đấy. Bà ta đi xe thếp vàng đến đây! Chồng bà ta được Sa hoàng sủng ái… (Chồng bà ta là cháu con chú con bác của vương hầu Roman). Ma vương đã giúp bố bà ta: lão ấy đi buôn, theo người ta đồn, hiện nay lão được nhận tất cả công việc tiếp tế cho quân đội.Lão quản gia mở cửa (thấp và hẹp theo kiểu cổ), một chiếc áo màu hồng vàng sột soạt. Bà lãnh chúa Vonkova, uốn éo đôi vai để trần, bước vào, bộ mặt xinh xắn điềm nhiên vác lên, với làn mi hạ thấp. Nàng dừng lại giữa phòng. Những chiếc nhẫn lóng lánh trên tay, nàng cầm lấy tấm váy rộng thêu đầy đăng ten và hoa hồng, đưa về phía trước bàn chân nhỏ nhắn đi giầy sa-tanh, gót cao hai versok(3) và cúi chào không gập đầu gối chân trước, theo đúng quy tắc của phép lịch sự kiểu Pháp. Nàng cúi cái đầu rắc đầy bột, có cắm lông đà điểu chào bên phải, bên trái, khi đã xong xuôi, nàng người cặp mắt xanh, mỉm cười, hé mở hai hàm răng:- Chào phu nhân và các tiểu thư!Các cô Buinoxov đến lượt mình cũng ngả người về phía sau và hau háu nhìn bà khách. Roman Borisovich, hai tay và hai chân giang ra, cầm mũ vẫy vẫy. Người ta mời bà lãnh chúa xơi một tách cà phê. Người ta hỏi thăm sức khỏe của gia đình và quý quyến. Các tiểu thư ngắm nghía cái áo của bà khách và thán phục kiểu tóc của bà.- À à chắc hẳn là tóc được dựng trên gọng.- Còn chúng mình thì người ta đặt đũa và độn giẻ vào dưới tóc.Xanka trả lời các cô:- Tìm được một người thợ uốn tóc, thật là cả một sự vất vả. Cả Moskva chỉ có một người thôi. Ngày lễ giữa tuần chay, các phu nhân phải chờ đợi suốt một tuần mới đến lượt, và những bà đến trước đã được sửa tóc thì ngồi ngủ trên ghế. Tôi đã nói với cha tôi mướn một người thợ uốn tóc ở Amsterdam đưa về đây.- Nhờ bà chuyển lời chào thân ái của tôi đến ngài Ivan Artemist tôn kính - vương hầu nói. - Xưởng dệt vải của ngài hoạt động ra sao? Tôi luôn luôn muốn tới thăm xưởng. Đó là một xí nghiệp mới lạ.- Cha tôi hiện nay ở Voronez. Cả Vaxia lúc nầy cũng ở Voronez, cạnh đức vua.- Thưa bà Alekxandra Ivanovna, chúng tôi biết, chúng tôi biết.- Hôm qua, tôi nhận được một bức thư của Vaxia. - Xanka luồn hai ngón tay vào áo trong để hở rất thấp (Roman Borisovich chớp chớp mắt: chỉ một tí nữa thôi là mụ nầy sẽ trần truồng đến nơi) và rút ra một mảnh giấy nhỏ màu lam. - Có thể nhà tôi sẽ được cử đi Paris.Vương hầu đằng hắng và hỏi:- Ông nhà nói gì? Có nói gì về đức vua không?Xanka rất thong thả mở bức thư, trán cau lại. Má và cổ nàng ửng hồng. Nàng nói rất nhỏ:- Tôi tập đọc chưa được bao lâu. Xin thứ lỗi cho…Lấy ngón tay dò theo những hàng chữ nét đậm, vấy mực lung tung, đầy chữ viết tắt và viết ngoáy, Xanka bắt đầu đọc rành rẽ, chậm rãi từng chữ:"Chào Xasenka, nguồn ánh sáng của anh muôn năm… Hiện tình ở Voronez như sau… Sẽ không ở đây nữa… Anh không muốn làm em phải lo lắng, nhưng anh được nghe nói đức vua định cử anh cùng với Andrey Artamonovich Matveev đến La Hay, rồi đến Paris. Anh không biết nên nghĩ thế nào: đi xa quá và anh sợ Nhờ ơn Chúa, tất cả mọi người đều mạnh khỏe.Herr (4) Pite gửi lời chào em, mới đây đức vua có nhắc đến em, trong một bữa ăn tối. Ngày nào hoàng thượng cũng làm việc. Hoàng thượng làm việc ở các công xưởng như một người thợ bình thường, tự tay rèn đinh và móc sắt tự tay trét thuyền. Mọi người không có thì giờ cạo râu, hoàng thượng thúc ép mọi người rất dữ, ai nấy mệt nhoài. Nhưng hạm đội đã hoàn thành…"Roman Borisovich gõ móng tay xuống bàn:- Hừm… Dĩ nhiên, hạm đội, hừm… Tự tay rèn lấy, tự tay trét lấy… Như vậy là đức vua không biết dùng sức lực của mình vào đâuĐọc xong, Xanka nhẹ nhàng lau môi. Nàng gấp thư lại, bỏ vào trong áo.Đức vua sẽ trở về vào tuần lễ thánh. Tôi sẽ quỳ xuống chân người… Tôi muốn đi Paris.Antonida, Olga và Natalia vỗ tay: "Chà! chà, chà!"Nữ vương hầu Avdochia làm dấu thánh giá: "Lệnh bà làm chúng tôi sợ. Khiếp quá: đi Paris… Ở đấy mọi thứ hắn là đều bẩn thỉu, nhơ nhớp!".Đôi mắt lam của Xanka tối sầm lại: nàng ép mạnh nhẫn vào ngực:- Ở Moskva, tôi buồn quá! Nếu tôi được bay ra nước ngoài thì thích biết bao… Có một người Pháp hiện đang ở nhà công chúa Praxkovia Fedorovna. Ông ta dạy các kiểu cách lịch sự. Ông ấy cũng dạy cả tôi nữa. Giá mà các vị được nghe tất cả những chuyện ông ấy kể (nàng thở dài nhẹ). Đêm nào tôi cũng nằm mơ thấy mình khiêu vũ điệu nhịp ba, mặc áo màu quả dâu. Tôi khiêu vũ khéo hơn tất cả các bà khác, đầu óc tôi quay cuồng, phái đàn ông đang khiêu vũ bỗng tránh ra một bên, vua Louis tiến về phía tôi và đưa cho tôi một bông hồng… Ở Moskva, bây giờ buồn quá đi thôi Nhờ ơn Chúa, người ta đã hạ thây bọn xtreletz xuống, làm thế là tốt vì tôi sợ người chết một cách khủng khiếp!Bà lãnh chúa Vonkova đã ra về. Roman Borisovich ngồi lại ở bàn một lúc; rồi ông ra lệnh cho đóng xe trượt tuyết mui kín để đến Bộ Đại Điện làm việc. Bây giờ ai ai cũng phải phục vụ. Cứ làm như ở Moskva thiếu công chức ấy! Người ta bắt buộc các nhà quý tộc phải cầm bút cạo giấy. Còn Sa hoàng thì người lem luốc hắc ín, nồng nặng mùi thuốc lá, đi múa rìu và uống rượu mạnh cùng với bọn nông dân:"Ôi tình hình xấu lắm, ôi chẳng có gì đáng vui cả!" vương hầu Roman-Borisovich rền rĩ bước lên xe trượt tuyết.Chú thích:(1) Tiếng Đức: mẹ.(2) Tiếng Đức: bố.(3) Một versok bằng 4,4 cm.(4) Tiếng Đức: ông, ngài.
