Chương 135
Mùa xuân năm 1702, một chiếc tàu đưa đến Arkhagensk mười người thợ cả chuyên xây dựng cửa cống do Andrey Artamonovich Matveev đã mộ ở Hà Lan với giá đắt như vàng. - mười bảy rúp hai mươi kopeik một người một tháng, kể cả ăn - Người ta phái một nửa số thợ cả đó đến gần Tula, bên hồ Ivanovo, để xây dựng ba mươi mốt cửa cống bằng đá giữa sông Đông và sông Oka, trên sông Upa và sông Sat - như đã dự định từ năm trước - Còn những thợ cả khác thì đến Vysni Volotsok để xây dựng một cửa cống giữa sông Tveritxa và Msta.Cống Vysni Volotsok sẽ nối liền biển Kaxpien với hồ Ladoga, các cống ở Ivanovo thì nối liền hồ Ladoga và toàn thể lưu vực sông Volga với Hắc Hải.Vua Piotr lúc đó ở Arkhagensk, nơi đây người ta đang xây dựng công trình phòng thủ cửa sông Dvina và đóng tàu cho hạm đội Bạch Hải. Các nhà nông nghiệp địa phương đã kể cho nhà vua nghe là từ lậu người ta đã biết con đường đi từ Bạch Hải đến hồ Ladoga, qua sông Vyk, hồ Onega và sông Xvia. Đường đi khó khăn, nhiều quãng phải khiêng hàng trên vai, lại có nhiều thác. Nhưng nếu đào kênh và đặt cửa cống đến tận hồ Onega thì tất cả các nhà buôn ở bờ biển Bạch Hải sẽ chuyển thẳng được hàng hoá của họ đến tận hồ Ladoga.Ba con đường lớn từ ba biển tới đều đổ vào hồ Ladoga: đường sông Volga, sông Đông và sông Xvia. Biển thứ tư - biển Baltic - bị ngăn cách với hồ Ladoga bởi con sông Neva, nơi đây có hai pháo đài Noterbo và Niensanz bảo vệ. Kỹ sư Hà Lan Ixaac Abraham, vừa nói vừa chỉ vào bản đồ cho vua Piotr thấy: "Cho đào kênh với cửa cống, bệ hạ sẽ làm sống lại những biển đã chết và hàng trăm con sông, nguồn nước của tất cả đất nước bệ hạ sẽ đổ vào dòng sông lớn Neva và sẽ đưa các tàu của bệ hạ ra đại dương mênh mông".Kể từ mùa thu 1702, tất cả mọi cố gắng đều về phía đó, hướng vào công cuộc chinh phục sông Neva.Apraxin, con trai vị thuỷ sư đô đốc, đã tàn phá xứ Ingri suốt mùa hạ, tiến tới sông Izora nước chảy xiết, uốn khúc trên cánh đồng duyên hải ảm đạm và trên bờ con sông đó, đã đánh bại tướng Thuỵ Điển Gronhior và dồn hắn về phía đồi Dudechev. Từ Dudechev, viên tướng Thuỵ Điển đã tiu nghỉu rút về bên kia sông Neva và đóng trong thành Niensanz, trên sông Okhotka.Apraxin dẫn đầu đạo quân, tiến về hồ Ladoga và bày trận trên bờ sông Naxia. Boris Petrovich Seremetiev, từ Novgorod tới, cũng tiến về phía đó, với rất nhiều cỗ pháo và xe lương thảo. Vua Piotr với năm tiểu đoàn thuộc các trung đoàn Xemionovski và Preobrazenski, từ Arkhagensk tới vịnh Onega và đổ bộ lên bờ hồ phẳng lì, cách làng ngư dân Niucsa không xa bao nhiêu. Từ đó, nhà vua cử đại uý Aleksey Brovkin đến một tu viện razkonic ở ngay cửa sông Vyk tại Xoraka. (Hồi mùa hạ, I
