m được lão Finka.Thuế má thu để chi phí cho chiến dịch Krym khiến nhân dân làm vào cảnh khốn cùng. Người ta nói rằng để chi phí cho chiến dịch thứ hai, nhân dân rồi sẽ bị bóc lột đến tận xương tuỷ. Các khu ngoại ô vắng ngắt bóng người. Hàng ngàn người lũ lượt bỏ đi nhập bọn với những người razkonic(4) ở bên kia dãy núi Ural, trên bờ Bạch Hải, trong vùng sông Volga và sông Đông.Mà bọn razkonic thì chờ đợi Quỷ vương đến; có người trong bọn họ đã trông thấy Quỷ vương hiện ra rồi. Để cứu lấy ít ra là linh hồn chúng sinh, những người giảng đạo razkonic đi viếng làng mạc, các trại ấp hẻo lánh và kêu gọi mọi người hãy tự thiêu sống trong chuồng bò, trong nhà tắm hơi nước. Họ kêu lên rằng Sa hoàng, giáo trưởng và toàn thể Nhà chung đều là tay sai của Quỷ vương hết. Họ trốn vào các tu viện và kháng cự lại những toán quân của Sa hoàng phái đến để bắt họ, xích họ lại. Ở tu viện Paleostrov, những người razkonic đã giết chết hai trăm quân xtreletz, và đến khi thấy bị yếu thế, họ liền vào nhà thờ đóng chặt cửa lại rồi tự thiêu sống. Trên những ngọn núi miền Khvalinsk; ba mươi người razkonic chui vào trong một chuồng bò, lấy bừa chặn kỹ không cho ai vào rồi cũng tự thiêu sống. Trong những khu rừng ở chung quanh thành Nizni Novgorod, nhiều người chết cháy trong những căn nhà gỗ. Trên bờ sông Medvedisa, thuộc vùng sông Đông, tên nông nô Kuzma bỏ trốn tự xưng là giáo hoàng; hắn ngửa mặt nhìn mặt trời làm dấu rồi nói: "Chúa của chúng ta ngự trên trời Người không còn ở dưới thế gian nữa. Ở dưới thế gian nầy chỉ còn Quỷ vương tức là Sa hoàng ở Moskva. Giáo trưởng và bọn đại thần đều là tôi tớ của Quỷ vương". Bọn Cô-dắc tập họp chung quanh lão giáo hoàng đó và tin lão… Toàn miền sông Đông xôn xao.Thái hậu Natalia Kirilovna nghe những chuyện đó chết lặng đi vì lo Piotr yêu dấu của bà mải vui chơi đùa nghịch, nảo có dè đâu đến đám mây u ám đang chồng chất trên đầu. Dân đã quên cả sự phục tùng, quên cả sự sợ hãi… Họ dám nhảy vào đóng lửa tự thiêu sống. Dân mà như vậy chẳng ghê gớm đáng sợ sao?Toàn thân run lên vì kinh hãi, thái hậu Natalia Kirilovna hồi tưởng lại cuộc nổi loạn đẫm máu của Xtenka Razin. Tưởng chừng như việc đó mới xảy ra hôm qua thôi… Khi đó, người ta cũng chờ đợi Quỷ vương. Bọn ataman của Xtenka cũng làm dấu với hai ngón tay. Thái hậu Natalia Kirilovna bối rối, nhìn ánh đèn chong đêm lắp kính mầu le lói, bà rên rỉ quỳ xuống phủ phục hồi lâu, trán áp vào tấm thảm đã mòn.Bà nghĩ: "Phải lấy vợ cho Petrusa. Nó đã cao thêm, tật giật gân làm khổ nó, nó uống rượu, lúc nào cũng quấn quýt đám đàn bà con gái Đức. Có vợ rồi nó sẽ thuần tính… Rồi sẽ phải cùng với nó và vợ nó lần lượt đi thăm viếng các tu viện để cầu Chúa ban phúc lành cho chúng ta, che chở chúng ta khỏi bùa phép độc ác của Sonka và làm cho chúng ta vững tâm trước cơn cuồng nộ của dân chúng".Phải lấy vợ cho Petrusa, cần lắm. Xưa kia, khi bọn đại thần hầu cận vua Piotr đến chầu, nhà vua ít ra cung còn ngồi với họ non một tiếng đồng hồ, chễm chệ trên ngai vàng của vua cha, trong điện Krextovaia đổ nát. Còn bây giờ nhà vua chỉ một việc trả lời: "Ta không có thì giờ". Trong điện Krextovaia, người ta đã đặt một cái vạc lớn chứa tới hai
