mát, trước cửa sổ mở rộng, và đang chuyện trò bằng tiếng la tinh với De Nơvin một người ngoại quốc từ Warsawa tới. Người khách mang một bộ tóc giả và mặc áo lễ phục Pháp, kiểu mới nhất của triều đình vua Louis XIV. Vaxili Vaxilievich tới không mang tóc giả nhưng cũng ăn mặc theo kiểu Pháp: bít tất dài và giầy màu đỏ, quần ngắn chẽn ống bằng nhung có thắt dải màu, dưới chiếc áo nhung ngắn, áo lót bằng vải mịn viền đăng-ten thòi ra ở bụng và ở hông. Vaxili để ria mép nhưng cằm cạo nhẵn thín. Trên một cái bàn tròn ở trước mặt hắn, có để những cuộn giấy má, những quyển vở, những cuốn sách la tinh bọc da, những bản đồ và những hoạ đồ kiến trúc. Tường đều phủ da thiếp vàng, chạm nổi và có treo chân dung của các vương hầu dòng họ Golixyn; và trong một chiếc khung xa hoa kiểu Vơnidơ, một con chim ưng hai đầu, móng quặp lấy chân dung của Sofia. Những ghế bành kiểu Pháp, kiểu Ý, cái thì bọc vải thêu, cái thì bọc gấm, những thảm màu sắc rực rỡ, rất nhiều đồng hồ treo trên tường, những thứ khí giới của người Ba Tư, quả địa cầu bằng đồng, chiếc hàn thử biểu của Anh, những giá nến và bình trầm bằng bạc khối, những bìa sách, và trên nền trần cuốn, bầu trời chỗ thếp vàng, chỗ thép bạc, chỗ màu xanh - tất cả những thứ đó phản chiếu vào những tấm gương treo giữa hai khuôn cửa sổ và bên trên cửa ra vào, làm hình ảnh đó tăng lên bất tận.Khách để ý nhìn những đồ đạc nửa Á nửa u đó với một vẻ tò mò tán thưởng. Vaxili Vaxilievich, ngồi bắt chéo ngoeo, tay mân mê cái bút lông ngỗng, ân cần mỉm cười và nói tiếng la tinh hơi đá giọng Moskva, nhưng được cái trơn tru ít khi phải ngập ngừng chọn chữ:- Thưa tôn ông De Nơvin, tôi xin trình bày để tôn ông rõ. Hai tầng lớp hợp thành nền tảng của dế quốc chúng tôi: một, chuyên cung cấp lương thực và một, chuyên vào việc phục vụ, nghĩa là tầng lớp nông dân và tầng lớp quý tộc. Hai tầng lớp nầy đang ở trong cảnh vô cùng khổ cực, đế quốc chúng tôi chẳng được lợi gì chỉ tốn kém thêm thôi. Thật là đại phúc nếu chúng tôi tách được lớp quý tộc ra khỏi nông dân vì rằng hiện nay, chỉ vì tham lam, đám chúa đất ăn sống nuốt tươi tụi nông nô không chút thương xót, khiến cho không những nông dân khốn đốn, mà cả quý tộc cũng khốn đốn và đế quốc cũng vậy…- Thưa ngài Đại trưởng ấn, thật là những lời lẽ rất mực sáng suốt và sâu sắc, - De Nơvin thủng thẳng nói. - Nhưng ngài định giải quyết vấn đề gay go đó như thế nào?Vaxili Vaxilievich mỉm cười, nét mặt rạng rỡ hẳn lên, cầm lấy cuốn vở bọc da dê nhuộm màu để ở trên bàn, có mang đầu đề do chính tay hắn viết như sau: "Bàn về đời sống của dân hay về sự cải thiện tất cả các công việc theo lợi ích chung của nhân dân đòi hỏi".- Muốn làm cho toàn dân giàu có là một công cuộc lớn lao là vỏ cùng khó khăn, - Vaxili Vaxilievich tuyên bố, rồi bắt đầu đọc trong cuốn sổ ghi: "Có hàng triệu dexiatin đang bị bỏ hoang. Những đất đai đó đáng được cày bừa trồng trọt. Tăng số súc vật chăn nuôi. Bỏ giống cừu Nga gầy còm đi và bắt buộc chăn nuôi giống cừu Anh có lông mịn. Làm cho dân chúng quan tâm đến mọi ngành công nghiệp và nhất là công nghiệp hầm mỏ, bằng cách cho họ có lợi đúng mức. Huỷ bỏ những sưu thuế, t
