"Mẹ tao không phải là người da đỏ. Mẹ tao là người thành thị, sống ở thành phố Dalles."
"Và họ bà ấy là Bromden? À, hiểu rồi, đợi tí," hắn trầm tư một lúc rồi nói, "Khi người phụ nữ thành phố lấy một người đàn ông da đỏ, như thế là không môn đăng hộ đối phải không? Hiểu rồi."
"Không. Không phải chỉ tại bà mà ông trở nên bé nhỏ. Chúng vùi đập, bóp nặn, làm tình làm tội sao cho ông bé đi vì ông quá to, không chịu thuần phục ai và chỉ làm những gì ông muốn. Ông đã bị đối xử như mày đang bị đối xử."
"Thủ lĩnh, thế chúng là ai?" giọng hắn nhỏ đi, chợt trở nên nghiêm nghị.
"Liên hợp. Nó vùi dập ông suốt nhiều năm. Ba tao trước kia to đến mức dám chiế́n đấu với chúng. Chúng muốn kiểm soát nhà của chúng tao. Chúng muốn cướp đi thác nước của chúng tao. Chúng còn có mặt ngay từ trong lòng bộ lạc, và người trong bộ lạc vùi dập ông. Vào thành phố chúng đánh ông trong ngõ hẻm, một lần đã cắt tóc ông. U... u. Liên hợp to lắm, to lắm. Ba tao cầm cố với chúng rất lâu, nhưng mẹ đã làm cho ba bé đi, không thể tiếp tục cuộc chiến đấu của mình được nữa và đầu hàng."
McMurphy im lặng rắt lâu. Sau đó nhổm người, tì lên khuỷu tay, hắn nhìn tôi rồi hỏi tại sao chúng đánh ông trong ngõ hẻm, và tôi giải thích: chúng muốn nói là cái gì sẽ đợi ông nế́u ông vẫn khăng khăng không chịu ký vào những tờ giấy đồng ý trao lại tất cả cho chính phủ.
"Chúng bắt trao cho chính phủ cái gì?"
"Tất cả. Bộ lạc, làng mạc, thác nước..."
"Bây giờ nghe mày nới tao mới nhớ. �ó là thác nước mà ở đó những người da đỏ vẫn dùng đinh ba săn cá hồi, lâu lắm rồi. Phải. Nhưng nế́u tao nhớ không nhầm thì bộ lạc cũng được trả một khoản không nhỏ."
"Chúng nói với ông vậy thôi. Ông hỏi: Các vị sẽ trả bao nhiêu cho cách sống của con người? Ông hỏi: Các vị sẽ trả bao nhiêu để cho người ta là chính mình? Tụi da trắng không hiểu. Người của chúng tao cũng thế. Họ đứng trước cửa, cầm một nắm séc và hỏi ông bây giờ nên làm gì. Họ yêu cầu gửi số tiền vào một ngân hàng nào đó, mua trang trại hoặc chỉ cho họ phải đi đâu với số tiền kia. Nhưng ông đã trở nên nhỏ nhoi. Và say. Liên hợp đã nắm được ông. Nó là kẻ bất khả chiến bại. Và mày rồi cũng thua nó thôi. Chúng không để cho một con người cao lớn nghênh ngang khuấy nước chọc trời như vậy trừ phỉ ông là của chúng. Mày hiểu chứ?"
"Ừ, tao nghĩ là hiể́u."
"Bỏi vậỵ lẽ ra mày đừng đập vỡ của sổ. Bao giờ chúng biết chắc rằng mày cũng to lắm, chúng sẽ đóng yên, lắp hàm thiếc cho mày."
"Như một con ngốa mustang, hả?"
"Không, nghe đây. Chúng sẽ không làm thế, chúng sẽ cải biến mày bằng những cách vô phương chống đỡ! Chúng đặt thêm các thứ. Chúng lắp thêm máy vào mày. Chỉ cần đánh hơi thấy mày đang to lên, lập tức chúng bắt tay vào việc từ khi mày còn bé, lắp đặt chi tiết, xử lý đến khi nào mày ổn định thì thôi!"
"�ừng nóng, suỵt!"
"Nếu mày nghênh chiến, chúng sẽ nhốt mày lại và bắt mày thôi..."
